جویدن آدامس ، مفید یا مضر؟

قدیمی ترین شواهد استفاده از آدامس به ۹٬۰۰۰ سال قبل در منطقه باستانی در سوئد برمی گردد .در یونان باستان ماده مشابه ای به نام mastic می جویدند. هم چنین بومیان آمریکا صمغ نوعی درخت کاج را می جویدند.
در ایالات متحد ه آدامس به دو نوع آدامس های بدون شکر و حاوی شکر در بازار وجود دارد. فقط آدامس های بدون شکر تائیدیهADA دارند. در آدامس ها شکر به صورت منو ساکارید (گلوکز،فروکتوز،گالاکتوز) یا دی ساکا رید( ساکروز ،مالتو ز،لاکتوز)وجود دارد. ولی شامل پلیول ها مثل زایلیتول سوربیتول ،یا مالتیتول نیست. پولیو ل ها شیرین کننده های غیر پوسیدگی زا هستند یعنی مزه شیرین ایجاد میکنند ولی منبع مناسبی برای تأمین انرژی باکتری ها نیستند.
این یافته که جویدن منظم آدامس بدون قند، احتمال پوسیدگی را کاهش میدهد ؛جایگزین رعایت اصول روتین بهداشت دهان نمیشود؛که همان دوبار در روز مسواک زدن با خمیر دندان حاوی فلوراید و نخ دندان کشیدن است.
اثرات دهانی جویدن آدامس
آدامسهای حاوی شکر
در این آدامسها بطور معمول از ساکاروز که یک دی ساکارید است استفاده می شود. ساکا روز و دیگر کربوهیدرات های قابل تخمیر توسط باکتری های دهان متابولیزه می شوند. این باکتری ها به خصوص (استرپتوکک مو تا ن ،لاکتوباسیلوس )ایجاد بیوفیلم دندانی و اسید در دهان میکنند که منجر به تضعیف مینا و پوسیدگی میشود. قدرت پوسیدگی زایی این آدامس ها بستگی به قوام آنها ،مدت زمان باقی ماندن در دهان و دفعات استفاده و زمان استفاده دارد. به طور مثال جویدن این آدامس ها قبل از خوردن غذا اسید کمتری ایجاد میکند تا برعکس آن.
آدامس های بدون قند(suger -free)
اگر آدامسی کمتر از نیم گرم شکر در هر قطعه داشته باشد اصطلاحا بدون شکر(قند) نامیده میشود. به جای قند از شیرین کننده های مثل آسپارتام ،ِنیوتام، ساخارین،. ساکرا لوز استفاده میشود. همچنین شاید با الکل های قندی شیرین شوندمثل زایلیتول، سوربیتول، ایزو مالت ،مانیتول ،اریتر یتول.
برخلاف قند این شیرین کننده ها غیر پوسیدگی زا هستند. چون باکتری های دهان آنها را یا به آهستگی متابولیسم می کند. یا اصلا متابولیزه نمی کند. این شیرین کننده هاکالری کمتری هم دارند. اماFDAآسپارتام و تمام الکل های قندی را به عنوان شیرین کننده های مغذی در نظر گرفته است. چرا که در مقدار مساوی با شکر، دو درصد بیشتر کالری ایجاد میکنند. جویدن آدامس بدون قند بعد از غذا می تواند باعث افزایش جریان بزاق شود چون باعث تحریک گیرنده های چشایی و مکانیکی دهان میشود.
متوسط جریان بزاق در شرایط عادی( بدون محرک )در افراد سالم0.3-0.4ml/min است .عمل جویدن اصولا جریان بزاق را افزایش میدهد. جویدن آدامس بدون طعم و بدون قند این میزان را ۱۰ تا ۱۲ بار افزایش میدهد. خود طعم دهنده ها هم محرک بزاق هستند ،یعنی جویدن آدامس های شیرین شده و طعم دار باز هم جریان بزاق را بیشتر افزایش میدهد. همین باعث می شود که اسید های ایجاد شده توسط باکتری ها در پلاک روی دندان رقیق و خنثی شود. در طی زمان این اسید ها باعث تخریب مینای دندان و نهایتا پوسیدگی میشود.

مکانیزم های متعدد دیگری هم وجود دارد که توسط آنها بزاق تحریک شده می تواند از پوسیدگی دندان جلوگیری کند. افزایش جریان بزاق همراه با خودش یون کلسیم و فسفات به همراه می آورد که در معدنی شدن مینای دندان شرکت می کنند. وجود فلوراید در بزاق موجب میشودتاکریستال های فلورواپاتیت جایگزین منیزیم و کربنات شوند. این کریستال ها قوی تر و مقاوم تر در برابر پوسیدگی هستند

. حتی بزاق میتواند اثرات اسیدی درون غذاها و نوشیدنی ها را خنثی کند. و بلع مقدار زیادی بزاق باعث شسته شدن اسید از محیط دهان می شود. در حالی که بزاق تحریک نشده این قابلیت خنثی کنند گی قوی را ندارد. بزاق تحریک شده غلظت بالاتری از پروتئین ،سدیم ،کلسیم ،کلر ایدو بی کربنات دارد که قابلیت قلیایی آن را افزایش میدهد. به علاوه بزاق حاوی پروتئین هایی است که یک لایه محافظ روی مینا تشکیل میدهند که دندان را از سایش شیمیایی و تخریب محافظت می کنند.
جویدن بی قاعده آدامس از روی عادت میتواند منجر به سایش بیش از حد مینای دندان و تغییر نحوه بسته شدن دندان ها شود. جویدن آدامس در حین ارتودنسی توصیه نمیشود. مطالعات کلینیکی نشان میدهند که جویدن آدامس بدون قند به مدت ۲۰ دقیقه بعد از غذا می تواند از بروز پوسیدگی جلوگیری کند چون جریان بزاق را زیاد کرده و باعث شستشو ی غذا و دیگر باقیمانده ها از روی دندان ها میشود. و اسید ناشی از باکتری های دهان را خنثی می کند. افزایش جریان بزاق باعث میشود تا کلسیم و فسفر بیشتری به دندان ها برسد و آنها را قویتر سازد. آ

دامس هایی که تائیدیهFDA دارند همگی بدون شکر هستند و با شیرین کننده های غیر پوسیدگی زا مثل آسپارتام، زایلیتول. سرب یا مانیتور شیرین می شوند. جویدن آدامس های با قند هم جریان بزاق را افزایش میدهند ولی چون حاوی شکر هستند،پلاک دندانی از آنها برای ایجاد اسید های ایجاد کننده پوسیدگی استفاده میکند. البته آدامس جویدن جایگزین مسواک و نخ دندان نمی شود. مطالعات کلینیکی نشان داده اند که این کاهش پوسیدگی در صورتی اتفاق می افتد که آدامس بدون قند ۲۰ دقیقه پس از وعده های غذایی جویده شود نه دیرتر. یک مطالعه مروری سیستماتیک در ۲٬۰2۱ نشان داد که جویدن آدامس بدون شکر که با زایلیتول شیرین شده باشد ،به طور قابل ملاحظه ای منجر به کاهش میزان باکتری های استرپتوکک موتان میشود. البته این مزایا در صورتی که با رعایت بهداشت دهان همراه شود به دست می آید.

جویدن آدامس به عنوان یک درمان (Functional chewing gum )
این واژه در شرایطی به کار میرود که آدامس نه از روی عادت بلکه به عنوان یک راهکار استفاده میشود. گاهی آدامس ها حاوی مواد درمانی هستند. هرچند میزان این مواد و شرایط دهان را هم باید در نظر گرفت. مثلا آدامس های حاوی نیکوتین به عنوان خط اول درمان در ترک سیگار به کار میرود. یا آدامس های حاوی آسپرین یا آدامس های حاوی کافئین که همه بدون نسخه به فروش میروند. بعضی مطالعات در ۵ سال اخیر نشان داده اند که جویدن آدامس در بهبود پس از جراحی حتی جراحی های کلونورکتال ،سیستم گوارش ژنیکولوژی ،اورولوژی موثرند.
موکوزیت دهانی:
به صورت زخم هایی است که در مخاط دهان پس از رادیوتراپی ناحیه سر و گردن یا شیمی درمانی با دوز بالا ایجاد میشود. آدامس جویدن در پیشگیری از این موضوع موثر نیست.
خشکی دهان:
مطالعات نشان داده اند آدامس های بدون شکر اگر به شکل توصیه شده استفاده شوند در درمان خشکی دهان ناشی از درمان های شیمی درمانی یا رادیوتراپی موثر هستند.
محصولاتی میتوانند تائیدیه ADA را بگیرند که اولا بدون قند باشند و ثانیا کارآیی آنها در کاهش اسیدهای پلاک و تشدید معدنی کردن مینای دندان و کاهش پوسیدگی و یا کاهش التهاب لثه به صورت علمی ثابت شده باشد. همچنین نشان دهند که آدامس آنها برای مخاط دهان مضر نیست.

اگر در این زمینه سوال دارید ، در اینجا بپرسید.