دهانشویه ها،مایعاتی هستند که با اهداف مختلف در دهان غرغره می شوند.
دهانشویه ها این مزیت را دارند که به نواحی دسترسی پیدا میکنند که با مسواک قابل دسترسی نیست. اینکه قبل از مسواک زدن دهانشویه کنیم یا بعد از آن ،به انتخاب شما بستگی دارد. هرچند برای رسیدن به حداکثر فایده این کار، هر شرکت سازنده ای توصیه مخصوص به خودش را دارد

هیچ چیزی جایگزین مسواک زدن و نخ دندان کشیدن روزانه نمیشود اما دهانشویه کردن میتواند کمک بزرگی به بهداشت روزانه دهان و دندان باشد.

انواع دهانشویه

به صورت کلی دو نوع دهانشویه وجود دارد: نوع درمانی و نوع بهداشتی(cosmetic)
دهانشویه های کازمتیک به طور” موقت” بوی دهان را کنترل کرده و مزه خوبی دارند. اما از نظر شیمیایی یا درمانی فایده ای ندارند. اگر محصولی، باکتری های مسئول بوی دهان را نکشد، آنگاه این محصول فقط بهداشتی (کازمتیک) به حساب می آید و در واقع ریشه اصلی بوی دهان را از بین نمی برد؛ اما دهانشویه های درمانی اجزایی دارند که این بوی بد دهان یا التهاب لثه یا پلاک دندانی یا پوسیدگی دندانی را کم کرده یا کنترل میکنند.

دهانشویه های درمانی بسته به نوع فرمولاسیون آن ها ،به صورت بدون نسخه یا با تجویز پزشک در دسترس هستند.
اجزای فعالی که در دهانشویه های درمانی به کار میرود عبارتند از:
ستیل پریدینیوم کلراید
کلرهگزیدین
روغنهای خاص
فلوراید
پراکساید
ستیل پریدینیوم کلراید برای کم کردن بوی بد دهان به کار میرود. هم کلرهگزیدین و هم روغن های خاص برای کنترل پلاک دندانی اضافه میشوند. فلوراید اثر ثابت شده ای در جلوگیری از پوسیدگی دارد.
پراکساید در بسیاری از دهانشویه های سفید کننده به کار میرود.
. برای مثال دهانشویه های شامل روغن های ویژه در مغازه ها هم هستند؛ ولی آنهایی که شامل کلرهگزیدین هستند نیاز به نسخه دارند
کاربردهای دهانشویه
جلوگیری از ایجاد حفره خشک
یکی از عوارض شایع پس از جراحی، ایجاد حفره خشک است که بسیار هم دردناک است. مطالعات نشان داده اند دهانشویه ها در جلوگیری از این مشکل موثر است و حتی احتمال آن را کاهش میدهد .
بوی بد دهان
ترکیبات سولفور عامل اصلی بوی بد دهان هستند که معمولاً بر اثر پلاک دندانی یا باکتری ها یا باقیمانده مواد غذایی ایجاد میشود.
دهانشویه های کازمتیک به طور موقت این بوی بد دهان را پوشش میدهند، یک مزه خوب در دهان ایجاد می کند، ولی میزان باکتری ها را کاهش نمیدهند. دهانشویه های درمانی حاوی آنتی میکروبی ها از جمله کلرهگزیدین، ستیل پریدینیوم کلراید، کلرین دی اکساید اثر دراز مدت تری دارند.
دهانشویه های حاوی الکل گاهی باعث تشدید بوی دهان میشوند.
دیگر اجزایی که در دهان شویه ها برای جلوگیری از بوی بد به کار میروند، شامل نمک های روی،کتون،ترپن و…هستند. هرچند ترکیب کلرهگزیدین و ستیل پریدینیوم ،کلراید و لاکتات روی به طور قابل ملاحظه‌ای بوی دهان را کم میکنند ولی باعث رنگ گرفتن دندان ها می شوند.
قبل از درمان دندانپزشکی
بعضی تجهیزات و درمانهای دندانپزشکی مثل جرم گیری، بروساژ دندان ها ،پالیش دندانها با وسایل چرخشی یاایر ابریژن ذراتی را در هوا ایجاد می کنند که ترکیبی از مایع و ذرات معلق جامد است. این ذرات معلق می توانند تا ۴ ساعت قبل از نشستن روی سطوح، در هوا بمانند. به علاوه این آئروسل ها حاوی میکروارگانیسم هایی هستند که می توانند توسط پرسنل دندانپزشکی تنفس شوند که می تواند منجر به انتقال بیماری های تنفسی از جمله سل ،آنفولانزا و همچنین کووید شوند.
به همین دلیل اگر قبل از این درمان ها بیمار دهانشویه کند، میزان این آئروسل های بیماری زا به طور قابل ملاحظه‌ای کمتر می شود. این دهانشویه های آنتی میکروبی بهتر است ۳۰ ثانیه تا دو دقیقه قبل از کار استفاده شود.
کلرهگزیدین ۱۲ صدم درصد و یا دو دهم درصد برای این کار خیلی مناسب است. اما در نظر داشته باشید که باعث رنگ گرفتن دندان تشکیل جرم بالای لثه وگاهی تغییر حس چشایی میشود.
حتی دهانشویه سرم شستشو یا نرمال سالین هم میتواند ویروس کووید را در بزاق کاهش دهد.
پوسیدگی دندانی وحساسیت دندانی
یون های فلوراید که باعث مینرالیزاسیون مجدد می شوند از طریق دهان شویه های خاصی تامین می شود. استفاده مداوم از دهانشویه های فلوراید در بچه ها میزان پوسیدگی را کاهش میدهد.
تسکین موضعی درد
دهانشویه هایی که حاوی مواد بیحس کننده موضعی هستند: مثل لیدوکائین، بنزوکائین، تتراکائین ،هیدروکلراید تتراکائین یا فنول
. محصولات حاوی هیالورون و هیالو رونات سدیم باعث کاهش درد ضایعات دهانی مثل آفت میشود
سفید کنندگی
دهانشویه هایی که رنگدانه های خارجی را بر میدارند شامل کارباماید پراکساید یا هیدروژن پراکساید هستند. آنهایی که حاوی کارباماید پراکساید ۱۰ درصد هستند توسط دندانپزشک تجویز میشوند.
دهانشویه هایی که حاوی یک و نیم تا دو درصد هیدروژن پراکساید هستند اگر به مدت ۱۲ هفته به کار بروند می توانند اثری مشابه ۲ هفته مصرف ژل خانگی سفید کننده کارباماید پراکساید داشته باشند.
خشکی دهان
از آنجایی که خشکی دهان احتمال پوسیدگی را بالا میبرد, دهانشویه حاوی فلوراید در کنترل این مشکل خیلی موثر است. و چون الکل خودش هم باعث خشکی می شود، در این موقعیت معمولاً دهانشویه های بدون الکل توصیه می شود. دهانشویه های حاوی آنزیم، سلولز، موسین ‌توانند شرایطی مشابه بزاق را ایجاد کند.
سرطان دهان
خوردن الکل و استعمال الکل و سیگار ریسک فاکتورهای سرطانهای دهان و گردن هستند. برای همین این سوال مطرح است که آیا دهانشویه های حاوی الکل هم می توانند احتمال این سرطان ها را افزایش دهند. مطالعات دقیق سیستماتیک چنین ارتباطی را ندیده است.

معایب دهانشویه
میشوند. – بعضی دهانشویه ها باعث رنگ گرفتن دندان ها
– در دهان یا دستگاه گوارش باکتری های مفید یا فلور طبیعی دهان وجود دارد .دهانشویه های ضد باکتریال می توانند این باکتری ها را هم بکشند، بنابراین موثر بودن طبیعی محیط دهان برای مقابله با پاتوژن ها را از بین میبرد.
-دهانشویه هایی که حاوی سدیم لوریل سولفات هستند معمولاً منبع سدیم هستند؛ این دهان‌شویه‌ها اگر بلعیده شوند در کسا نی که باید از رژیم غذایی کم سدیم استفاده کنند مشکل ایجاد میکنند.
-بعضی بر این باورند که دهانشویه های حاوی الکل می توانند بر روی نسج نرم اثرات منفی داشته باشند که درنهایت می تواند منجر به سرطان دهان شود. اما این موضوع ثابت شده نیست.
در بعضی افراد الکل اثر سوزاننده نامطلوبی دارد که می‌تواند باعث تاخیر در التیام زخم ها و آسیبهای دهانی شود.-
– بیشتر دهانشویه ها حاوی الکل هستند. الکل می تواند باکتری هایی که باعث بیماری لثه یا پوسیدگی می شوند را بکشد. علی‌رغم این موثر بودن ولی اثرات منفی هم دارد؛ در ابتدا اگر خیلی مدت طولانی استفاده شود بویژه در دندانهای حساس، دردناک خواهد بود . گاهی حتی باعث زخم در دهان می شود. الکل می تواند باعث خشکی دهان باشد از آنجایی که بزاق برای سلامت دهان مفید است ،خشکی دهان خودش مشکل ساز است.

. به این دلیل استفاده از دهانشویه های بدون الکل با شدت کمتر به صورت روتین و روزانه توصیه می شود
ملاحظات بیماران

1-دهانشویه های درمانی را طبق تجویز پزشک(دفعات مصرف، زمان غرغره کردن، دوز مصرف) استفاده کنید. اگر یکبار دهانشویه را فراموش کردید، لزومی ندارد که دفعه آینده دو برابر استفاده کنید.
2-دهانشویه را بلافاصله پس از مسواک زدن استفاده نکنید،چون باعث شسته شدن فلوراید میشود.
2- در محصولات بدون نسخه توجه کنید که حتما تاییدیه ADA یا FDAداشته باشند.
3-استفاده از دهانشویه جایگزین مسواک یا نخ دندان نمی شود فقط احتمال بوی بد دهان پوسیدگی یا بیماری های لثه را کاهش میدهد.
4- کودکان کوچکتر از شش سال نباید دهانشویه کنند، مگر اینکه یک دندانپزشک تجویز کند. چرا که شاید مقدار زیادی از مایع را قورت دهند.

طریقه مصرف به این صورت هست: بیست سی سی (چهار قاشق غذاخوری) از دهانشویه را داخل یک فنجان بریزید و بعد به داخل دهان خود بریزید هرگز دهانشویه را با آب رقیق نکنیم به مدت ۳۰ ثانیه آن را در دهان خود غرغره کنید. اگر بار اول نتوانستید نگران نشوید به مرور این کار برای شما راحت تر می شود. سپس محلول را درون سینک دستشویی بریزید. لزومی به شستن دهان بعد از آن نیست.

برای دهانشویه آب نمک، سه چهارم تا یک دوم قاشق چایخوری نمک را در یک فنجان آب ولرم حل کنید و به مدت 10 تا 12 ثانیه در دهان بچرخانید. آب نمک خاصیت ضدعفونی و ضد درد دارد. اما درمبتلایان به فشار خون با احتیاط استفاده شود.

در نهایت دهانشویه ها در دراز مدت نمی توانند جایگزین مسواک زدن و نخ دندان کشیدن روزانه و کنترل دوره ای و مرتب توسط دندانپزشک شوند